Μαχη της Τρίπολιτσάς: Πολιορκία και Σφαγές αμάχων Γιατί κατηγορήθηκε ο Κολοκοτρώνης για εγκλήματα πολέμου και για Γενοκτονία απο τους Τούρκους ?
Πρίν αρχίσετε να διαβάζετε θα θελα να τονίσω ότι οι μαζικές Σφαγές ήταν πάγια τακτική εκείνη την εποχη και απο την πλευρά των Τούρκων και απο την Πλευρά των Ελλήνων
Βασική αφορμή για το άρθρο αυτό, είναι ένα ανιστόρητο τουίτ – ανακοίνωση από το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών στις 23 Σεπτεμβρίου 2021, για «σφαγές δεκάδων χιλιάδων Τούρκων στην Τριπολιτσά στις 23 Σεπτεμβρίου 1821», με σκοπό να μην επιζήσει ούτε ένας Τούρκος στην Πελοπόννησο και το ρεπορτάζ του κρατικού τηλεοπτικού δικτύου TRT την επόμενη που χαρακτήριζε «γενοκτονία» τα γεγονότα της Τριπολιτσάς.
Η πρώτη μεγάλη νίκη της επανάστασης του 1821, που άλλαξε τα δεδομένα, ήταν η άλωση της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821.
Τελευταία, η τουρκική εξωτερική πολιτική προσπαθεί να παρουσιάσει ως γενοκτονία την σφαγή των ομοεθνών τους στην Τριπολιτσά, για να τις εξισώσει με τις τρεις μεγάλες γενοκτονίες, που έχει διαπράξει στην ιστορία της (γενοκτονία Αρμενίων, γενοκτονία Συρίων, γενοκτονία Ελλήνων του Πόντου και της Μ.Ασίας). Δεν αναγνωρίζει τα ιστορικά αυτά λάθη της και να ζητήσει συγγνώμη, όπως έχουν κάνει οι Γερμανοί για την γενοκτονία των Εβραίων στο Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Τελικά «η Τουρκία δεν έχει ιστορία έχει ποινικό μητρώο» παρατηρεί εύστοχα ο Ν. Σαρρής.
Τα Γεγονότα
Η άλωση της Τρίπολης, έξι μήνες μετά το πρόσταγμα για γενικό ξεσηκωμό, ήταν το κομβικό γεγονός που εδραίωσε την επανάσταση και έθεσε ουσιαστικά υπό ελληνική κατοχή την Πελοπόννησο. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είχε αντιληφθεί πρώτος τη στρατηγική σημασία κατάληψης του σημαντικότερου διοικητικού, στρατιωτικού και οικονομικού κέντρου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Πελοπόννησο. Χάρη στην επιμονή του, οι Έλληνες απέφυγαν την πολυδιάσπαση που είχε προταθεί από άλλους οπλαρχηγούς που στόχευαν στα μικρά μεσσηνιακά κάστρα και επικεντρώθηκαν σε έναν μεγάλο και κεντρικό στόχο, που θα βοηθούσε στον ουσιαστικό έλεγχο του Μοριά.
Εντός των τειχών βρίσκονταν συγκεντρωμένοι περισσότεροι από 30.000 άμαχοι Τούρκοι, Εβραίοι καθώς και αρκετές χιλιάδες ενόπλων. Η Τριπολιτσά ήταν το σύμβολο της τουρκικής τυραννίας επί έναν αιώνα. Με αυτήν είχαν συνδεθεί οι χειρότερες αναμνήσεις της σκλαβιάς του πελοποννησιακού λαού. Από εκεί αναχωρούσαν οι εισπράκτορες των τουρκικών φόρων και εκεί υπήρχε ο πλάτανος του μαρτυρίου, στον οποίο είχαν απαγχονιστεί εκατοντάδες χριστιανοί ως θανατοποινίτες και για παραδειγματισμό.
Στις αρχές Μαΐου του ’21 η πόλη είχε αποκλειστεί από τις ελληνικές δυνάμεις, που λίγες ημέρες πριν από την εισβολή έφτασαν περίπου τους 10.000 πολεμιστές. Οποιαδήποτε προσπάθεια των πολιορκημένων για αντιπερισπασμό και μεταφορά προμηθειών στην πόλη απέτυχε. Ο κλοιός έσφιγγε μέρα με τη μέρα. Έως το Σεπτέμβρη η κατάσταση εντός της Τρίπολης είχε γίνει τραγική. Η ασιτεία και οι ασθένειες θέριζαν τον πληθυσμό και ήταν πια ξεκάθαρο ότι μοναδική σωτηρία θα ήταν η παράδοση και συνθηκολόγηση.
Όταν πια μπέηδες και αγάδες είχαν αρχίσει να συσκέπτονται για τους όρους της παράδοσης, μια μικρή δύναμη πολιορκητών, που έδρασε αυτοβούλως (;), απέτρεψε οποιοδήποτε σχέδιο για «διπλωματική λύση». Στις 22 Σεπτεμβρίου οι άνδρες αυτοί εντόπισαν ένα από τα αδύναμα σημεία της οχύρωσης και αναρριχήθηκαν στα τείχη ύψους 5,5 μέτρων, εισβάλλοντας στην πόλη. Αιφνιδιάζοντας τους Τούρκους, κατόρθωσαν να ανοίξουν μία από τις πύλες, καλώντας τους επαναστάτες να ξεχυθούν στην πόλη.
Η ένοπλη τουρκική αντίσταση κράτησε περίπου δύο ώρες. Αφού κάμφθηκε, ακολούθησε μια άνευ προηγουμένου σφαγή του τουρκικού πληθυσμού, σε όρους του γενοκτονικού συνθήματος «Τούρκος μη μείνει στο Μοριά, μηδέ στον κόσμον όλο». Η έκρηξη μίσους απέναντι στους προαιώνιους δυνάστες ήταν τέτοιας έντασης, που επί τρεις ημέρες οι Έλληνες επιδόθηκαν σε ένα όργιο φρίκης και βαρβαρότητας, παραδίδοντας στη φωτιά και το τσεκούρι οτιδήποτε τουρκικό, αλλά και εβραϊκό. Από την εκδικητική μανία δεν διέφυγαν ούτε εγκυμονούσες γυναίκες, ούτε καν μωρά παιδιά, με τις περιγραφές αυτοπτών μαρτύρων και ιστορικών να είναι ανατριχιαστικές. Ακόμα και γνωστοί σε διεθνές επίπεδο φιλέλληνες αναγκάστηκαν να εκφράσουν τον αποτροπιασμό τους.
Όπως ο εκ των θεμελιωτών του φιλελληνικού κλίματος στην Δυτική Ευρώπη, περιηγητής και ιστορικός Φρανσουά Πουκβίλ. «Μονάχα αν βάλει κανείς στο νου του τις χειρότερες βιβλικές καταστροφές όπου σφάζανε ακόμη και τα κατοικίδια ζώα, θα έχει μια πιο πιστή εικόνα της σφαγής της Τριπολιτσάς».
Ο Έλληνας ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων αναφέρει ότι «γυναίκες, νεανίδες, βρέφη, νέοι, γέροντες, άντρες, ανάμικτοι κατέκειντο στο έδαφος και ότι ένας λιθόστρωτος δρόμος έγινε... πτωματόστρωτος, με αποτέλεσμα πεζοί και ζώα να πατούν επί πτωμάτων».
Ο ίδιος ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έγραψε στα απομνημονεύματα του ότι «το ασκέρι έκοβε και σκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άνδρες. Ένας Υδραίος έσφαξε 90». Σύμφωνα με τον Γέρο, το άλογο του οποίου «από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε γη», οι Τούρκοι και Εβραίοι που σφαγιάστηκαν ήταν 32.000!
Μετά από τρεις ημέρες σφαγής, δεν υπήρχαν άλλοι ζωντανοί άμαχοι για να δολοφονηθούν και ξεκίνησε η σύληση τάφων. «Η φρενίτις εκείνη της φυλετικής εκδικήσεως δεν εγνώρισεν όρια. Έφτασε μέχρι των τάφων. Το τουρκικόν κοιμητήριον ανεσκάφη, και οστά και νεκροί ταφέντες προ ολίγου καιρού ερρίφθησαν εις τους δρόμους», γράφει ο Διονύσιος Κόκκινος στον Γ’ τόμο της «Ελληνικής Επανάστασις» (1957).
Περίπου 100 Ευρωπαίοι αξιωματικοί παρακολούθησαν τις σφαγές στην Τριπολιτσά. Ο επίσης φιλέλληνας Βρετανός ιστορικός Ουίλιαμ Στ. Κλαιρ, ο οποίος επικαλείται στο βιβλίο του τις μαρτυρίες αρκετών εξ αυτών, εκτιμά τον αριθμό των σφαγιασθέντων σε «πολύ πάνω από 10.000» και αναφέρει χαρακτηριστικά: «Επί εβδομάδες μετά λιμοκτονούντα παιδιά Τούρκων που έτρεχαν αβοήθητα μέσα στα χαλάσματα σφαγιάσθηκαν και πυροβολήθηκαν από ενθουσιώδεις Έλληνες… Όλα τα πηγάδια μολύνθηκαν από τα πτώματα που είχαν πέσει μέσα». Γενικώς οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των δολοφονημένων αμάχων ποικίλουν. Κάποιοι ιστορικοί κάνουν λόγο για 10.000 με 15.000, αλλά πιο πιστή είναι μάλλον η μαρτυρία του Κολοκοτρώνη, καθώς κατά τη δική του αντίληψη κανείς αλλοεθνής (πέραν των Αλβανών) δεν βγήκε ζωντανός από την πόλη.
Άλλωστε, η εκδοχή ότι ο Γέρος δεν έκανε τίποτε για να σταματήσει την αιματοχυσία Μουσουλμάνων και Εβραίων από τον ελληνικό όχλο, διότι πίστευε πως για να αναγνωριστεί η Ελληνική Επανάσταση έπρεπε να δημιουργηθεί άμεσα μια «εθνικώς καθαρή ελληνική επικράτεια» - που δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από την Πελοπόννησο – είναι πια η επικρατέστερη. Από την άνοιξη του ‘21 ένοπλες ομάδες των εξεγερμένων Ελλήνων είχαν αρχίσει κλιμακούμενες σφαγές άμαχων Τούρκων, οι οποίες συνεχίστηκαν μετά την άλωση της Τρίπολης.
Ξένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η ανηλεής σφαγή του Σεπτεμβρίου του ‘21 αποφασίστηκε (και δεν προέκυψε τυχαία) στο πλαίσιο της πρόθεσης για εθνοκάθαρση. Ο Τζορτζ Φίνλεϊ αναφέρει ότι η εξόντωση των Μουσουλμάνων στις αστικές περιοχές ήταν το αποτέλεσμα προμελετημένου σχεδίου και προήλθε από τις συστάσεις ανθρώπων των γραμμάτων, παρά από τα εκδικητικά συναισθήματα του λαού. Ο Ουίλιαμ Στ. Κλαιρ, αναφερόμενος και στα αντίστοιχα γεγονότα της Κωνσταντινούπολης με θύτες του Τούρκους, έγραψε πως «η φρικαλεότητα απαντάτο με φρικαλεότητα» και χρησιμοποίησε τη φράση «όργιο γενοκτονίας», λέγοντας ότι στην Πελοπόννησο σταμάτησε μόνον όταν δεν υπήρχαν πλέον Τούρκοι για να σκοτωθούν…».
Εκείνος που προσπάθησε ανεπιτυχώς να σταματήσει τη θηριωδία στην Τρίπολη ήταν ο Δημήτριος Υψηλάντης, που επιθυμούσε υπογραφή συνθήκης και είσοδο των Ελλήνων πολεμιστών στην πόλη με πλήρη τάξη. Γι’ αυτό και απομακρύνθηκε από το στρατόπεδο, ενώ το γεγονός αποτέλεσε ένα ακόμα επεισόδιο στην αντιπαράθεση του με τους προκρίτους.
Τα όσα ακολούθησαν τη μεγαλύτερη στρατιωτική νίκη των επαναστατημένων Ελλήνων έλαβαν μεγάλη έκταση διεθνώς και αμαύρωσαν την αίγλη της. Οι τουρκόφιλοι και οι αντιπολιτευόμενοι στα φιλελληνικά κομιτάτα της Ευρώπης ανέφεραν επί χρόνια, σε άρθρα και σε διαλέξεις τους, ότι οι σφαγές εκείνες ήταν απόδειξη πως οι Έλληνες είχαν αποβάλει τα χαρακτηριστικά της φυλής που έδωσε στην ανθρωπότητα τα έξοχα διδάγματα ευγένειας και ανθρωπισμού και είχαν μετατραπεί σε έναν λαό θηριώδη και ημιάγριο, ξένο προς κάθε ανθρώπινο αίσθημα και ανάξιο ελευθερίας.
Η απελευθέρωση της Τριπολιτσάς είναι συνυφασμένη με μια σελίδα δόξας για την ελληνική Ιστορία και στην Τρίπολη γιορτάζεται με πάσα επισημότητα κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά τις 23 Σεπτεμβρίου.
Η πραγματική διάσταση της ημέρας είναι διαφορετική. Και ανταποκρίνεται στο «αξίωμα» ότι δεν υπάρχει χώρα που να μην έχει διαπράξει εθνικιστικά εγκλήματα. Που να μην έχει στα θεμέλια της εθνικής βιτρίνας της πτώματα αθώων. Φυσικά όλοι μιλούν για τα εγκλήματα των άλλων. Για τα δικά τους επιλέγουν τη βολική σιωπή.
Όμως:
1. Δεν μπορεί να συγκριθεί η σφαγή 10 χιλιάδων Τούρκων, κατακτητών ενός λαού, με τη σφαγή 1,5 εκατομμύριου Αρμενίων, 300 χιλιάδων Ελληνοποντίων και 500 χιλιάδων Μικρασιατών Ελλήνων γηγενών από τους Τούρκους.
1. Δεν μπορεί να συγκριθεί η σφαγή 10 χιλιάδων Τούρκων, κατακτητών ενός λαού, με τη σφαγή 1,5 εκατομμύριου Αρμενίων, 300 χιλιάδων Ελληνοποντίων και 500 χιλιάδων Μικρασιατών Ελλήνων γηγενών από τους Τούρκους.
2. Για καμία σφαγή δεν υπάρχει δικαιολογία, αλλά όταν ένας λαός μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς και στυγνής τυραννίας , παίρνει για πρώτη φορά το πάνω χέρι σε ένα τουρκοκρατούμενο κάστρο πως αλλιώς μπορούσε να αντιδράσει; Βγάζει με τον πιο βίαιο και σκληρό τρόπο όλη αυτή την καταπίεση.
3.Κατηγορούν κάποιοι ερευνητές τον Κολοκοτρώνη, ότι δεν συγκράτησε τους Έλληνες όταν έπεσε η Τρίπολη. Αλήθεια, μπορούσε κανείς να συγκρατήσει αυτούς τους επαναστάτες, το άτακτο στράτευμα, με αυτό το συσσωρευμένο μίσος αιώνων, οι οποίοι τόσα δεινά είχαν βιώσει από τους κατακτητές; Ανθρώπους που είχαν ζήσει από νήπια τους Τούρκους να στερούν κάθε ανθρώπινο δικαίωμα από τους ίδιους και τις οικογένειές τους, οι οποίοι είχαν τραυματικά οδυνηρά βιώματα αρπαγών, παιδομαζώματος των αδελφών τους, βασανισμών, βιασμών, σφαγών, των ίδιων και των δικών τους. Αυτοί εκείνες τις ώρες ούτε έβλεπαν ούτε άκουγαν κανένα και τίποτα. Μόνο τον Τούρκο, που τόσα τους είχε στερήσει από τη ζωή. Είναι λάθος στη ιστορία να κρίνουμε τα γεγονότα μιας άλλης εποχής με τα σύγχρονα δεδομένα. Πρέπει να μπαίνουμε στα παπούτσια της εποχής που κρίνουμε. Είναι ένα σφάλμα που γίνεται από μερικούς, ιστορικά ημιμαθείς ή και ιστορικά αναλφάβητους, οι οποίοι κρίνουν εκ του ασφαλούς τα γεγονότα του παρελθόντος.
4. Βέβαια αυτή η εξολόθρευση των Τούρκων έγινε και για στρατηγικούς λόγους, γιατί δεν ήθελαν να αφήσουν Τούρκους στα νώτα τους, όταν θα ερχόταν ο τουρκικός στρατός για να καταστείλει την επανάσταση, όπως και έγινε. Αναφέρει ο Κολοκοτρώνης ότι όταν μετά τρεις ημέρες μπήκε θριαμβευτής στην Τρίπολη με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, τα άλογά τους δεν πάτησαν στο έδαφος από τα πτώματα των Τούρκων, μέχρι που έφτασαν στα σεράγια των Πασάδων. Διέταξε μάλιστα να κόψουν τον μεγάλο πλάτανο στο κέντρο της πόλης στον οποίο συνήθιζαν οι απόγονοι των Μογγόλων να απαγχονίζουν τους Έλληνες, μεταξύ των οποίων και αρκετούς Κολοκοτρωναίους.
5. Πολλοί από τους σφαγιασθέντες Τούρκους είχαν αρπάξει, καταλάβει και έμεναν στα σπίτια Ελλήνων, οι οποίοι με αγανάκτηση στράφηκαν εναντίον τους. Το χαρέμι του ικανότατου, αλλά σκληρού και αδίστακτου Χουρσίτ Πασά, ο οποίος πολεμούσε στην Ήπειρο τον Αλή Πασά, με τις 4 νόμιμες γυναίκες και τις 64 παλλακίδες, προστατεύθηκε από τους Έλληνες για να ανταλλαχθεί ακριβά με πολλά γρόσια αργότερα. Όταν του το παρέδωσαν στη Λάρισα διαπίστωσε ότι αρκετές κυοφορούσαν παιδιά Ελλήνων και Τούρκων αξιωματούχων. Μία κυοφορούσε το παιδί του αδελφού του Πετρόμπεη, ο οποίος δεν την κράτησε. Ο Χουρσίτ εξοργίστηκε και διέταξε να τις κλείσουν σε σακιά και να τις πετάξουν στον Πηνειό ποταμό, όπου πνίγηκαν. Ο ίδιος αυτοκτόνησε, για να μην πέσει στα χέρια των απεσταλμένων του Σουλτάνου, επειδή κατηγορήθηκε ότι παρακράτησε μέρος των θησαυρών του Αλή Πασά. Εκείνοι φθάνοντας, τον ξέθαψαν, τον αποκεφάλισαν και σε χρυσό δίσκο έστειλαν το κεφάλι του στο Σουλτάνο, για να είναι σίγουρος ότι είναι νεκρός. Όπως εκείνος φρόντισε και έφθασε στο Σουλτάνο το κεφάλι του Αλή Πασά, έτσι τώρα πήγε και το δικό του. Αυτή ήταν η τουρκική πρακτική για τους ονομαστούς ηγέτες είτε των Ελλήνων είτε των Τούρκων.
6. Στους Τούρκους της Τρίπολης είχε εξαπλωθεί μεταδοτική λοιμική ασθένεια και υπήρχε φόβος ότι θα μεταδιδόταν και στους και επαναστάτες και γι’ αυτό τους εξολόθρευσαν κατά άλλους ιστορικούς.
Στο ερώτημα γιατί εκτέλεσαν μαζί με τους Τούρκους δύο με τρεις χιλιάδες Εβραίων της Τρίπολης, η απάντηση είναι ότι:
Στο ερώτημα γιατί εκτέλεσαν μαζί με τους Τούρκους δύο με τρεις χιλιάδες Εβραίων της Τρίπολης, η απάντηση είναι ότι:
1.Οι επαναστάτες είχαν πληροφορηθεί ότι στη βεβήλωση του σκηνώματος του μαρτυρικού Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄ στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης μετά τον απαγχονισμό του στο Πατριαρχείο τον προηγούμενο Απρίλιο, κεντρικό ρόλο διαδραμάτισαν και Εβραίοι και αυτό τους είχε εξοργίσει. Το όνομα του μαρτυρικού Πατριάρχη ήταν χαραγμένο στα γιαταγάνια πολλών αγωνιστών του 1821, με τα οποία θέριζαν τους Τούρκους.
2. Οι Εβραίοι στη διάρκεια της τουρκοκρατίας, είχαν επανειλημμένα παρακινήσει τους Τούρκους σε βιαιότητες κατά των Χριστιανών και στη σφαγή ιερωμένων, όπως του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Επίσης με προτροπή των Εβραίων του Ρεθύμνου στους Τούρκους, ότι αν βάψουν με το αίμα του Μητροπολίτη Ρεθύμνης τις σημαίες τους θα νικήσουν τους επαναστάτες, οι Τούρκοι τον σκότωσαν και τις έβαψαν. Όλα αυτά είχαν εξοργίσει τους επαναστάτες και συντελέσει στη βίαιη αντιμετώπιση τους.
Μαρτυρίες από Έλληνες και φιλέλληνες που πήραν μέρος στην πολιορκία της πόλης. -Τι γράφουν Έλληνες και ξένοι ιστορικοί – Και για πρώτη φορά οι απόψεις Τούρκων ιστορικών για όσα έγιναν στην πόλη.
Δειτε επίσης τις σφαγές των Ελλήνων από τους Τούρκους στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, τις Κυδωνίες και άλλα μέρη της Μικράς Ασίας, αλλά και νησιά όπως η Σαμοθράκη και η Κως, από το ξέσπασμα της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία, τον Φεβρουάριο του 1821 ως το φθινόπωρο του ίδιου έτους.
Εδώ θα παραθέσουμε περισσότερες απόψεις γύρω από τα αίτια και το μέγεθος των σφαγών .Τι γράφουν Έλληνες αγωνιστές και απομνημονευματογράφοι και ιστορικοί, Ευρωπαίοι φιλέλληνες που πήραν μέρος στην πολιορκία, καθώς και για πρώτη φορά γνώμες Τούρκων ιστορικών που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας.
Σπυρίδων Τρικούπης(1788-1873)
Για τις σφαγές της Τριπολιτσάς, ο Σπυρίδων Τρικούπης, γράφει «Ένας λαός που αποτινάζει πολύχρονο και βαρύ ζυγό , ενεργεί με μεγάλη σκληρότητα κατά των πρώην δυναστών του. Οι οπλοφόροι Έλληνες υπήρξαν ασυγκράτητοι εκείνες τις μέρες επειδή δεν υπήρχε κυβέρνηση, δεν έπαιρναν μισθό, δεν είχαν τρόφιμα και δεν έβλεπαν κάποιο σίγουρο μέλλον. Ακόμα, οι παραβάτες των νόμων δεν τιμωρούνταν, ενώ οι νομοταγείς δεν αμείβονταν. Για τους λόγους αυτούς η ημέρα της άλωσης της Τριπολιτσάς ήταν ημέρα καταστροφών, πυρκαγιών, λεηλασιών και αίματος. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά πέθαιναν αδιακρίτως άλλοι από τα χέρια των Ελλήνων, άλλοι πέφτοντας στις φλόγες που τύλιγαν την πόλη και άλλοι συντριβόμενοι κάτω από τις στέγες και τα πατώματα των σπιτιών που κατέρρεαν από τη φωτιά. Η δίψα της εκδίκησης κατέπινε τη φωνή της φύσης. Στους δρόμους, στις πλατείες, σε κάθε σημείο της πόλης δεν ακούγονταν παρά μόνο μαχαιροχτυπήματα, πυροβολισμοί, πάταγοι σπιτιών που κατεδαφίζονταν μέσα στις φλόγες, κραυγές οργής και οδυρμοί θανάτου.
Η γη στρώθηκε με πτώματα, οι πεζοί και οι καβαλάρηδες που περνούσαν ήταν αναγκασμένοι να πατάνε πάνω σε νεκρούς και ετοιμοθάνατους. Οι Έλληνες έδειχναν σαν να ήθελαν να εκδικηθούν σε μια μέρα για τα βάσανα τεσσάρων αιώνων. Οι Εβραίοι της Τριπολιτσάς, εξαιτίας της κακής διαγωγής που είχαν δείξει οι ομόθρησκοι τους εναντίον των Χριστιανών στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλα μέρη, πέθαναν όλοι δια πυρός και σιδήρου, εκτός από τους ανθρώπους του Χανέ(τ) , ο οποίος ήταν γνωστός για την αγαθότητα του. Οι Έλληνες που σκοτώθηκαν στη μάχη, ήταν 200, ενώ οι κάθε ηλικίας Οθωμανοί, Οθωμανίδες και Εβραίοι ξεπερνούσαν τις 10.000. Οι υπόλοιποι αιχμαλωτίστηκαν, εκτός από 40 ενόπλους που κατάφεραν να ξεφύγουν και να πάνε στο Ναύπλιο…».
Ιωάννης Φιλήμων (1799-1874)
«Καταδικάζουσιν ίσως τινες την διαγωγήν των Ελλήνων ως υπερβάσαν εν τοιαύτη τη περιστάσει τα όρια της εκδικήσεως και προχωρήσασαν μέχρις απανθρωπίας. Ουδείς αρνείται το κακόν και ημείς απέχομεν πάσης υπερασπίσεως επι της ουσίας. Αλλ΄ υπήρξε ποτέ επανάστασις κατά εξουσία τυραννικής και ταύτης αλλοεθνούς, αλλοθρήσκου και αλλόγλωσσου, μη συνοδευθείσα μεθ΄ όλων των σκληρών χαρακτήρων και των συνεπειών εκείνων, οίας προκαλούσι , τας μεν φύσει, τας δε εκ περιστάσεων απροόπτων, τα παθήματα του παρελθόντος και η ανάγκη του παρόντος;».
Gustan – Friedrich Hertzberg (Γερμανός ιστορικός και ελληνιστής, 1826- 1910)
Κλείσιμο«Η ορμή των πορθητών για αιματοχυσία, ήταν τόσο μεγάλη ώστε εξαιτίας του αιματηρού έργου τους ξέχασαν την τροφή και το νερό. Οι αρχηγοί κατόρθωσαν να σώσουν μόνο τους πιο επιφανείς από τους Τούρκους, οι οποίοι μαζί με το χαρέμι του Χουρσίτ, τέθηκαν κάτω από ασφαλή φυλακή γιατί οι ( Έλληνες) αρχηγοί είχαν την ελπίδα ότι από αυτούς θα πάρουν πλούσια λύτρα. Όμως το άλλο πλήθος των κατοίκων σφαγιάσθηκε χωρίς έλεος. Οι δε Ιουδαίοι έπαθαν και εδώ (ενν. στην Τριπολιτσά) , ανήκουστα βάσανα. Γυναίκες και παιδιά υπέστησαν τα πάνδεινα. Γιατί οι Έλληνες των χρόνων αυτών, όπως και οι Ανατολίτες, καθόλου δεν γνώριζαν το καθήκον της φιλανθρωπίας προς άοπλους εχθρούς, η οποία τώρα επιβάλλεται στις αγαθές τάξεις των ευρωπαϊκών λαών, συνήθως δε και εκτελείται από αυτές. Προς επίταση των δεινών προστέθηκε και η φωτιά, γιατί οι Έλληνες για να ταλαιπωρήσουν τους αγωνιζόμενους με καρτερία εχθρούς τους, κατέφυγαν σε εμπρησμούς. Το βράδυ της Παρασκευής (23/9/1821) μαινόταν η φωτιά, την Κυριακή κατασβέστηκε όχι όμως και η δίψα για αίμα…».
Ο Hertzberg, γράφει ότι 8.000-10.000 Τούρκοι και Εβραίοι ήταν τα θύματα των σφαγών και πως ο Κολοκοτρώνης παραπλανήθηκε όταν έγραφε ότι: «Το ασκέρι όπου ήταν μέσα ελληνικό έκοβε και εσκότωνε από Παρασκευή έως Κυριακή γυναίκες, παιδιά και άνδρες 32.000, μια ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς. Ένας Υδραίος έσφαξεν 90».
Φωτάκος (Φώτιος Χρυσανθόπουλος, 1798-1879)
«Η σφαγή άρχισε σε όλα τα μέρη της πόλης, το ντουφέκι δούλευε παντού και χωρίς έλεος και για τρεις μέρες σκοτώνονταν άνθρωποι κάθε ηλικίας, άνδρες, γυναίκες και παιδιά ανήλικα. Πολλοί δε Τούρκοι, οι οποίοι κλείστηκαν στα σπίτια τους , προτίμησαν και κάηκαν μέσα σ΄αυτά με τις οικογένειες τους παρά να παραδοθούν στους υπόδουλους τους… Δεν τους σκότωσαν λοιπόν οι Έλληνες τους Τούρκους, καθώς η πολιτισμένη Ευρώπη μας κατηγόρησε, ούτε για κανένα άλλο σκοπό, καθώς είδαμε, αλλά από δίκαια εκδίκηση που έτρεφαν εναντίον τους. Μέθυσαν δε από το πνεύμα της εκδίκησης, καθώς θυμήθηκαν την τυραννία των Τούρκων».
Διονύσιος Κόκκινος (1884-1967)
«Η φοβερά εκείνη σφαγή δεν θα είχεν ανάγκην άλλης εξηγήσεως ειμή της γνώσεως των αιτιών της. Δεν θα τα επαναλάβωμεν λεπτομερώς, διότι είναι ιστορίαι γνωσταί. Ήτο η τραγική εξόφλησις μακρών λογαριασμών των επαναστατησάντων Ελλήνων κατά των Τούρκων . Ήτο η οργή ενός λαούς, κατατυραννουμένου έως τότε επί σειράν αιώνων εξαφθείσα ακόμα περισσότερον από το κατά Πατριάρχου Γρηγορίου έγκλημα, από τας σφαγάς της Κωνσταντινουπόλεως, της Σμύρνης και της Κύπρου, από την λεηλάτησιν και την δήωσιν των ελληνικών περιουσιών των επαρχιών από τας οποίας επέρασεν ο Κεχαγιάμπεης, από την ατίμωσιν των κοριτσιών του Άργους, από την φονικήν συμπεριφοράν αυτών των Τούρκων της Τριπολιτσάς απέναντι των φυλακισθέντων εκεί κατά την επανάστασίν προκρίτων και αρχιερέων. Μόλις κατ΄ εκείνας τας ημέρας, κατά την προηγούμενη μάλιστα της εφόδου, είχαν αποθάνει οι περισσότεροι από τους απελευθερωθέντας τότε προκρίτους.
Εις το ελληνικόν στρατόπεδον, ευρίσκοντο αρκετοί Αϊβαλιώται μαινόμενοι κατά των Τόυρκων δια την άδικον επιδρομήν κατά της πατρίδας των και δια την σφαγήν των γονέων των, των αδελφών των ,των παιδιών των. Ήσαν τέλος οι Έλληνες οι άνθρωποι δια τους οποίους αυτό το τουρκικόν κράτος είχε καταργήσει την δικαιοσύνην και δια τας καταδίκας των οποίων, όταν εσύροντο εις τα δικαστήρια, αναφέροντο από τους δικαστάς των ως επιχειρήματα η φυλετική τους υπόστασις και η θρησκεία τους. Ήτο τέλος μια επανάστασις που ελούσθη όπως κάθε άλλη εις το αίμα εκείνων κατά των οποίων εστρέφετο, αποδεικνύουσα την αγρίαν της αλλ΄ αναπόφευκτον ζωτικότητα, δια να μη υποστή αυτή η ιδία την τύχη που επέβαλεν εις τον αντίπαλον».
Τι γράφει ο Φρανσουά Πουκεβίλ (1770 – 1838)
Ο γνωστός γιατρός, διπλωμάτης και φιλέλληνας Φρανσουά Πουκεβίλ, έκρινε την άλωση της Τριπολιτσάς και όσα ακολούθησαν, ως γεγονότα ανάλογα των οποίων θα εύρισκε κάποιος μόνο στην ιστορία των εκπορθήσεων και των λεηλασιών πόλεων της βιβλικής εποχής. Βέβαια, κάνει αναφορά και στις σφαγές των Ελλήνων της Πάτρας από τους Τούρκους στις αρχές Απριλίου ( θα αναφερθούμε εκτενώς στη συνέχεια) και γράφει ότι υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του θεάματος των ακέφαλων πτωμάτων Ελλήνων με διασκορπισμένα μέλη, μέσα στα καταστραμμένα από φωτιές σπίτια και τα ερείπια. Συνεχίζει μάλιστα, τονίζοντας ότι οι Τούρκοι σε αυτή την περίπτωση υπήρξαν ανθρωποφάγοι…».
Μαρτυρίες από Έλληνες και φιλέλληνες που πήραν μέρος στην πολιορκία της πόλης. -Τι γράφουν Έλληνες και ξένοι ιστορικοί – Και για πρώτη φορά οι απόψεις Τούρκων ιστορικών για όσα έγιναν στην πόλη.
Δειτε επίσης τις σφαγές των Ελλήνων από τους Τούρκους στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, τις Κυδωνίες και άλλα μέρη της Μικράς Ασίας, αλλά και νησιά όπως η Σαμοθράκη και η Κως, από το ξέσπασμα της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία, τον Φεβρουάριο του 1821 ως το φθινόπωρο του ίδιου έτους.
Εδώ θα παραθέσουμε περισσότερες απόψεις γύρω από τα αίτια και το μέγεθος των σφαγών .Τι γράφουν Έλληνες αγωνιστές και απομνημονευματογράφοι και ιστορικοί, Ευρωπαίοι φιλέλληνες που πήραν μέρος στην πολιορκία, καθώς και για πρώτη φορά γνώμες Τούρκων ιστορικών που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας.
Σπυρίδων Τρικούπης(1788-1873)
Για τις σφαγές της Τριπολιτσάς, ο Σπυρίδων Τρικούπης, γράφει «Ένας λαός που αποτινάζει πολύχρονο και βαρύ ζυγό , ενεργεί με μεγάλη σκληρότητα κατά των πρώην δυναστών του. Οι οπλοφόροι Έλληνες υπήρξαν ασυγκράτητοι εκείνες τις μέρες επειδή δεν υπήρχε κυβέρνηση, δεν έπαιρναν μισθό, δεν είχαν τρόφιμα και δεν έβλεπαν κάποιο σίγουρο μέλλον. Ακόμα, οι παραβάτες των νόμων δεν τιμωρούνταν, ενώ οι νομοταγείς δεν αμείβονταν. Για τους λόγους αυτούς η ημέρα της άλωσης της Τριπολιτσάς ήταν ημέρα καταστροφών, πυρκαγιών, λεηλασιών και αίματος. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά πέθαιναν αδιακρίτως άλλοι από τα χέρια των Ελλήνων, άλλοι πέφτοντας στις φλόγες που τύλιγαν την πόλη και άλλοι συντριβόμενοι κάτω από τις στέγες και τα πατώματα των σπιτιών που κατέρρεαν από τη φωτιά. Η δίψα της εκδίκησης κατέπινε τη φωνή της φύσης. Στους δρόμους, στις πλατείες, σε κάθε σημείο της πόλης δεν ακούγονταν παρά μόνο μαχαιροχτυπήματα, πυροβολισμοί, πάταγοι σπιτιών που κατεδαφίζονταν μέσα στις φλόγες, κραυγές οργής και οδυρμοί θανάτου.
Η γη στρώθηκε με πτώματα, οι πεζοί και οι καβαλάρηδες που περνούσαν ήταν αναγκασμένοι να πατάνε πάνω σε νεκρούς και ετοιμοθάνατους. Οι Έλληνες έδειχναν σαν να ήθελαν να εκδικηθούν σε μια μέρα για τα βάσανα τεσσάρων αιώνων. Οι Εβραίοι της Τριπολιτσάς, εξαιτίας της κακής διαγωγής που είχαν δείξει οι ομόθρησκοι τους εναντίον των Χριστιανών στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλα μέρη, πέθαναν όλοι δια πυρός και σιδήρου, εκτός από τους ανθρώπους του Χανέ(τ) , ο οποίος ήταν γνωστός για την αγαθότητα του. Οι Έλληνες που σκοτώθηκαν στη μάχη, ήταν 200, ενώ οι κάθε ηλικίας Οθωμανοί, Οθωμανίδες και Εβραίοι ξεπερνούσαν τις 10.000. Οι υπόλοιποι αιχμαλωτίστηκαν, εκτός από 40 ενόπλους που κατάφεραν να ξεφύγουν και να πάνε στο Ναύπλιο…».
Ιωάννης Φιλήμων (1799-1874)
«Καταδικάζουσιν ίσως τινες την διαγωγήν των Ελλήνων ως υπερβάσαν εν τοιαύτη τη περιστάσει τα όρια της εκδικήσεως και προχωρήσασαν μέχρις απανθρωπίας. Ουδείς αρνείται το κακόν και ημείς απέχομεν πάσης υπερασπίσεως επι της ουσίας. Αλλ΄ υπήρξε ποτέ επανάστασις κατά εξουσία τυραννικής και ταύτης αλλοεθνούς, αλλοθρήσκου και αλλόγλωσσου, μη συνοδευθείσα μεθ΄ όλων των σκληρών χαρακτήρων και των συνεπειών εκείνων, οίας προκαλούσι , τας μεν φύσει, τας δε εκ περιστάσεων απροόπτων, τα παθήματα του παρελθόντος και η ανάγκη του παρόντος;».
Gustan – Friedrich Hertzberg (Γερμανός ιστορικός και ελληνιστής, 1826- 1910)
Κλείσιμο«Η ορμή των πορθητών για αιματοχυσία, ήταν τόσο μεγάλη ώστε εξαιτίας του αιματηρού έργου τους ξέχασαν την τροφή και το νερό. Οι αρχηγοί κατόρθωσαν να σώσουν μόνο τους πιο επιφανείς από τους Τούρκους, οι οποίοι μαζί με το χαρέμι του Χουρσίτ, τέθηκαν κάτω από ασφαλή φυλακή γιατί οι ( Έλληνες) αρχηγοί είχαν την ελπίδα ότι από αυτούς θα πάρουν πλούσια λύτρα. Όμως το άλλο πλήθος των κατοίκων σφαγιάσθηκε χωρίς έλεος. Οι δε Ιουδαίοι έπαθαν και εδώ (ενν. στην Τριπολιτσά) , ανήκουστα βάσανα. Γυναίκες και παιδιά υπέστησαν τα πάνδεινα. Γιατί οι Έλληνες των χρόνων αυτών, όπως και οι Ανατολίτες, καθόλου δεν γνώριζαν το καθήκον της φιλανθρωπίας προς άοπλους εχθρούς, η οποία τώρα επιβάλλεται στις αγαθές τάξεις των ευρωπαϊκών λαών, συνήθως δε και εκτελείται από αυτές. Προς επίταση των δεινών προστέθηκε και η φωτιά, γιατί οι Έλληνες για να ταλαιπωρήσουν τους αγωνιζόμενους με καρτερία εχθρούς τους, κατέφυγαν σε εμπρησμούς. Το βράδυ της Παρασκευής (23/9/1821) μαινόταν η φωτιά, την Κυριακή κατασβέστηκε όχι όμως και η δίψα για αίμα…».
Ο Hertzberg, γράφει ότι 8.000-10.000 Τούρκοι και Εβραίοι ήταν τα θύματα των σφαγών και πως ο Κολοκοτρώνης παραπλανήθηκε όταν έγραφε ότι: «Το ασκέρι όπου ήταν μέσα ελληνικό έκοβε και εσκότωνε από Παρασκευή έως Κυριακή γυναίκες, παιδιά και άνδρες 32.000, μια ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς. Ένας Υδραίος έσφαξεν 90».
Φωτάκος (Φώτιος Χρυσανθόπουλος, 1798-1879)
«Η σφαγή άρχισε σε όλα τα μέρη της πόλης, το ντουφέκι δούλευε παντού και χωρίς έλεος και για τρεις μέρες σκοτώνονταν άνθρωποι κάθε ηλικίας, άνδρες, γυναίκες και παιδιά ανήλικα. Πολλοί δε Τούρκοι, οι οποίοι κλείστηκαν στα σπίτια τους , προτίμησαν και κάηκαν μέσα σ΄αυτά με τις οικογένειες τους παρά να παραδοθούν στους υπόδουλους τους… Δεν τους σκότωσαν λοιπόν οι Έλληνες τους Τούρκους, καθώς η πολιτισμένη Ευρώπη μας κατηγόρησε, ούτε για κανένα άλλο σκοπό, καθώς είδαμε, αλλά από δίκαια εκδίκηση που έτρεφαν εναντίον τους. Μέθυσαν δε από το πνεύμα της εκδίκησης, καθώς θυμήθηκαν την τυραννία των Τούρκων».
Διονύσιος Κόκκινος (1884-1967)
«Η φοβερά εκείνη σφαγή δεν θα είχεν ανάγκην άλλης εξηγήσεως ειμή της γνώσεως των αιτιών της. Δεν θα τα επαναλάβωμεν λεπτομερώς, διότι είναι ιστορίαι γνωσταί. Ήτο η τραγική εξόφλησις μακρών λογαριασμών των επαναστατησάντων Ελλήνων κατά των Τούρκων . Ήτο η οργή ενός λαούς, κατατυραννουμένου έως τότε επί σειράν αιώνων εξαφθείσα ακόμα περισσότερον από το κατά Πατριάρχου Γρηγορίου έγκλημα, από τας σφαγάς της Κωνσταντινουπόλεως, της Σμύρνης και της Κύπρου, από την λεηλάτησιν και την δήωσιν των ελληνικών περιουσιών των επαρχιών από τας οποίας επέρασεν ο Κεχαγιάμπεης, από την ατίμωσιν των κοριτσιών του Άργους, από την φονικήν συμπεριφοράν αυτών των Τούρκων της Τριπολιτσάς απέναντι των φυλακισθέντων εκεί κατά την επανάστασίν προκρίτων και αρχιερέων. Μόλις κατ΄ εκείνας τας ημέρας, κατά την προηγούμενη μάλιστα της εφόδου, είχαν αποθάνει οι περισσότεροι από τους απελευθερωθέντας τότε προκρίτους.
Εις το ελληνικόν στρατόπεδον, ευρίσκοντο αρκετοί Αϊβαλιώται μαινόμενοι κατά των Τόυρκων δια την άδικον επιδρομήν κατά της πατρίδας των και δια την σφαγήν των γονέων των, των αδελφών των ,των παιδιών των. Ήσαν τέλος οι Έλληνες οι άνθρωποι δια τους οποίους αυτό το τουρκικόν κράτος είχε καταργήσει την δικαιοσύνην και δια τας καταδίκας των οποίων, όταν εσύροντο εις τα δικαστήρια, αναφέροντο από τους δικαστάς των ως επιχειρήματα η φυλετική τους υπόστασις και η θρησκεία τους. Ήτο τέλος μια επανάστασις που ελούσθη όπως κάθε άλλη εις το αίμα εκείνων κατά των οποίων εστρέφετο, αποδεικνύουσα την αγρίαν της αλλ΄ αναπόφευκτον ζωτικότητα, δια να μη υποστή αυτή η ιδία την τύχη που επέβαλεν εις τον αντίπαλον».
Τι γράφει ο Φρανσουά Πουκεβίλ (1770 – 1838)
Ο γνωστός γιατρός, διπλωμάτης και φιλέλληνας Φρανσουά Πουκεβίλ, έκρινε την άλωση της Τριπολιτσάς και όσα ακολούθησαν, ως γεγονότα ανάλογα των οποίων θα εύρισκε κάποιος μόνο στην ιστορία των εκπορθήσεων και των λεηλασιών πόλεων της βιβλικής εποχής. Βέβαια, κάνει αναφορά και στις σφαγές των Ελλήνων της Πάτρας από τους Τούρκους στις αρχές Απριλίου ( θα αναφερθούμε εκτενώς στη συνέχεια) και γράφει ότι υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας του θεάματος των ακέφαλων πτωμάτων Ελλήνων με διασκορπισμένα μέλη, μέσα στα καταστραμμένα από φωτιές σπίτια και τα ερείπια. Συνεχίζει μάλιστα, τονίζοντας ότι οι Τούρκοι σε αυτή την περίπτωση υπήρξαν ανθρωποφάγοι…».
Δημήτρης Φωτιάδης (1898-1988)
Ο λογοτέχνης και ιστοριογράφος Δημήτριος Φωτιάδης εκφράζει την εξής άποψη για τα γεγονότα της Τριπολιτσάς.
«Αν μπαίνοντας οι Έλληνες στην Τριπολιτσά δεν βάζανε μαχαίρι στους Τούρκους, θα κέρδιζαν μιαν άλλη μεγαλύτερη ακόμα δόξα- την αβασίλευτη δόξα της ανθρωπιάς. μα για να την κερδίσουν μέσα στο καμίνι της βαρβαρότητας που ζούσανε τόσους αιώνες, θα χρειαζόταν να ήταν φιλόσοφοι στο νου και μάρτυρες στην καρδιά. Κι αυτοί ήταν σκλάβοι μιας οπισθοδρομικής διοίκησης που το μόνο μάθημα που τους είχε δώσει στεκόταν ο αντιανθρωπισμός. Και τη σφαγή ακολούθησε βέβαια η αρπαγή… Εκείνοι που κέρδισαν στάθηκαν, όπως γίνεται πάντα σε τέτοιες περιστάσεις, οι μεταπράτες. Κι όταν πια τίποτα πολύτιμο δεν έμεινε, τότε βγάζανε τις πόρτες και τα παράθυρα και ξήλωναν τα πατώματα. Τα φορτώνονταν κι έφευγαν στα χωριά τους.
George Finlay (1799-1875)
Τζορτζ Φίνλεϊ (George Finlay, 1799-1875)
Ο Σκωτσέζος ιστορικός και φιλέλληνας Τζορτζ Φίνλεϊ είναι ιδιαίτερα επικριτικός για όσα έγιναν στην Τριπολιτσά. Γράφει χαρακτηριστικά: «Εις ολίγα λεπτά όλος ο Ελληνικός στρατός εισόρμησεν εις τα τείχη, αναρριχηθέντες πολλαχού και ήνοιξαν τας πύλας. Σκηνή μάχης, σφαγής και λεηλασίας ήρχισεν τότε, απαραδειγμάτιστος την διάρκειαν και ωμότητα ακόμη και εις τα χρονικά του αιματηρού τούτου πολέμου. Ανθρώπινα πλάσματα σπανίως δύνανται να εκτελέσωσιν τόσας πράξεις σκληρότητας επί ίσου αριθμού ομοίων του, όσαι ετελέσθησαν υπό των πορθητών της ημέρας εκείνης (σημ. 23/9/1821). Πριν οι Έλληνες αρχηγοί δυνηθώσι να εισέλθωσιν εις την θέσιν, όλη η πόλις ήτο σκηνή αναρχίας και η κακοπραγία των τους είχε καταστήσει ανικάνους προς επανόρθωσιν της τάξεως ή προς αναχαίτισιν των διαβολιών παθών τα οποία η ιδία η φιλαργυρία και τα επαίσχυντα καμώματα είχαν διαγείρει εις τα στέρνα των οπαδών των». Ο Φίνλεϊ σχολιάζει και όσα γράφει ο Γάλλος Ρεμπό που πήρε μέρος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και θα δούμε εκτενώς παρακάτω.
Ο Ρεμπό γράφει ότι 48 ώρες μετά την άλωση της Τριπολιτσάς,οι Έλληνες συγκέντρωσαν 2.000 περίπου άτομα ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, κυρίως όμως γυναικόπαιδα και τα έσφαξαν σε χαράδρα γειτονικού όρους.
Ο Φίνλεϊ γράφει ότι πέρασε από το σημείο εκείνο δύο χρόνια αργότερα και είδε σωρούς από άταφα κόκαλα, «ημαυρωμένα από τας βροχάς του χειμώνος και του θέρους τους καύσωνας».
Maxime Rayband (Μαξίμ Ρεμπό, 1795-1874)
Ίσως η πλέον σημαντική από τις μαρτυρίες για όσα έγιναν στην Τριπολιτσά είναι αυτή του Γάλλου στρατιωτικού και φιλέλληνα Maxime Rayband.
Ήταν Λοχαγός στη Γαλλία αλλά αποστρατεύθηκε το 1821 σε ηλικία μόλις 25 ετών. Καταγόταν από τη Μασσαλία. Στην Ελλάδα, έφτασε στις 3 Αυγούστου 1821 (Μεσολόγγι) μαζί με τον Μαυροκορδάτο και στις 14 Αυγούστου στο στρατόπεδο της Τριπολιτσάς. Του χορηγήθηκε ο βαθμός του πεντακοσίαρχου (Ταγματάρχη). Η συμβολή του στην άλωση της Τριπολιτσάς ήταν σημαντική ιδιαίτερα με την αξιοποίηση δύο ολμοβόλων και την οργάνωση του Πυροβολικού των Ελλήνων. Είναι αδύνατο να περιγράψουμε εδώ όσα γράφει ο Rayband για την άλωση της Τριπολιτσάς και τα γεγονότα που ακολούθησαν όπως υπάρχουν στο βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου (πρόσφατα μάλιστα τα απομνημονεύματά του εκδόθηκαν σε αυτοτελή τόμο). Αναφέρουμε μόνο κάποια σημεία:
"Τέτοια ήταν η κατάσταση των πολιορκημένων που από πολλές μέρες δεν έθαβαν τους νεκρούς τους. Γεμάτοι οι δρόμοι πτώματα σε αποσύνθεση. Αλλά σε λίγο, αιματηρές εκατόμβες σκέπαζαν αυτά τα λείψανα της επιδημίας και του λιμού. Το αίμα έτρεχε από όλες τις μεριές μόλις εισχωρήσαμε στην πολιτεία. Οι Έλληνες ορμούσαν κατά μάζες και παραλίγο να μας ανατρέψει αυτός ο χείμαρρος του πλήθους που ξεχυνόταν άγριος με την ελπίδα της λαφυραγωγίας και το πάθος για εκδίκηση".
Maurice Persa
Ο Γάλλος Maurice Persa που πολέμησε στο πλευρό του Ναπολέοντα ήταν κατά τον Διονύσιο Κόκκινο ένας τυχοδιώκτης που ήρθε στην Ελλάδα για να αποκτήσει χρήματα και δόξα. Αν και ήταν απών από την πολιορκία της Τριπολιτσάς (πήγε στην πόλη στις αρχές Οκτωβρίου 1821), γράφει απίστευτες τερατολογίες όπως ότι η Μπουμπουλίνα ήταν παρούσα στην άλωση της πόλης και ότι στην αυλή ενός σπιτιού βρίσκονταν οι σοροί 400 Τούρκων που η ίδια είχε σκοτώσει (!). Συκοφαντεί επίσης τον Κολοκοτρώνη ο οποίος απουσίαζε κατά τις σφαγές, καθώς φρόντιζε για την ασφαλή μετάβαση των Αλβανών της Τριπολιτσάς προς την Ήπειρο. Ο Περσά μάλιστα πήρε μια όμορφη Τουρκάλα από το Λεοντάρι, την Αντελέ, και πήγε μαζί της στη Γαλλία. Την έκανε Χριστιανή και την ονόμασε Αδέλα. Στη συνέχεια, την παντρεύτηκε. Και δεν έπαψε να βρίζει τους εχθρούς "των ομογενών της ωραίας του Αδέλας"…
Ο Γιουσούφ μπέης χαρακτηρίζει την τύχη των Μουσουλμάνων της Τρίπολης ως «θεία τιμωρία».
«Ο λαός ούτος, γράφει, ήτο έκδοτος εις την μέθην, εις την ηδυπάθειαν και εις τον έκλυτον βίον. Είχε καταντήσει να θεωρούνται επιτρεπτά δι’ αυτούς όλα τα ανοσιουργήματα και όλαι αι ανηθικότητες, ούτως ώστε μοι επιτρέπεται να ειπώ, ότι κατέστησαν άξιοι της θείας τιμωρίας».
Ο Γιουσούφ μπέης επηρέασε επίσης και τον ιστορικό Αχμέτ Τζεβντέτ πασά ο οποίος αναφέρεται στις διαμάχες μεταξύ των Τούρκων αξιωματούχων που επηρέασαν τους Μουσουλμάνους της Τριπολιτσάς και στον ρόλο των Τουρκαλβανών στην είσοδο των Ελλήνων στην πόλη. Ο Εσάτ εφέντης αποδίδει την ευθύνη για την είσοδο των Ελλήνων στην Τριπολιτσά στους «άθεους» Αλβανούς που ήταν στην ακολουθία του σερασκέρι και φύλαγαν το χαρέμι του. Ο Μπαχίρ Εφέντης κατηγορεί τον κεχαγιά Σαλίχ αγά ως υπεύθυνο για όσα έγιναν στην Τριπολιτσά. Μεγάλη σημασία δίνει και αυτός στις σχέσεις των μισθοφόρων Αλβανών με τους Έλληνες και «στην επιθυμία τους να παραδώσουν την επαρχία (memleket).
Επίλογος
Δεν χωράει αμφιβολία ότι τον Σεπτέμβριο του 1821 έγιναν από τους Έλληνες σφαγές και λεηλασίες στην Τριπολιτσά. Εκτός όμως από όσα είχαν γίνει στην Κωνσταντινούπολη κι αλλού, όπως είδαμε, ήταν νωπές και οι σφαγές των Ελλήνων στην Πάτρα. Γράφει σχετικά ο Πουκεβίλ: «Ρύακες καιόμενου ελαίου, θερμότεροι και αυτής της λάβας του Βεζούβιου, ένθε κατέρρεον μέχριν της παραλίας όπου εφαίνοντο σωροί κεφαλών και πασσάλων εφ ων απηγχόνισαν πλείστους Χριστιανούς Στρατιώται και μαύροι πλήρεις λαφύρων ή σύροντες από της κόμης γυναίκας και παιδία επλήρουν την ατμόσφαιραν δια των αλαλαγμών αυτών. Α, όχι! Ουδέποτε τοιαύται εικόνες έθλιον την όρασιν των ανθρώπων». Τα θύματα των σφαγών της Τριπολιτσάς ήταν 8.000-10.000 όπως αναφέραμε και όχι 30.000. Ούτε εξαφανίστηκαν οι Τούρκοι απ’ τον Μοριά μετά την άλωση της πόλης. Τουλάχιστον τέσσερα σημαντικά κάστρα (Πάτρα, Ναύπλιο, Μεθώνη, Κορώνη) παρέμειναν στα χέρια τους. Αλλά και οι «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι που εξαπέλυσαν μύδρους εναντίον των Ελλήνων αποσιωπούν τη σφαγή 4.500 Αλβανών κυρίως στη Γιάφα (Ιόππη) που τότε ανήκε στην οθωμανική αυτοκρατορία, το 1799 από τους άνδρες του Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Ο λογοτέχνης και ιστοριογράφος Δημήτριος Φωτιάδης εκφράζει την εξής άποψη για τα γεγονότα της Τριπολιτσάς.
«Αν μπαίνοντας οι Έλληνες στην Τριπολιτσά δεν βάζανε μαχαίρι στους Τούρκους, θα κέρδιζαν μιαν άλλη μεγαλύτερη ακόμα δόξα- την αβασίλευτη δόξα της ανθρωπιάς. μα για να την κερδίσουν μέσα στο καμίνι της βαρβαρότητας που ζούσανε τόσους αιώνες, θα χρειαζόταν να ήταν φιλόσοφοι στο νου και μάρτυρες στην καρδιά. Κι αυτοί ήταν σκλάβοι μιας οπισθοδρομικής διοίκησης που το μόνο μάθημα που τους είχε δώσει στεκόταν ο αντιανθρωπισμός. Και τη σφαγή ακολούθησε βέβαια η αρπαγή… Εκείνοι που κέρδισαν στάθηκαν, όπως γίνεται πάντα σε τέτοιες περιστάσεις, οι μεταπράτες. Κι όταν πια τίποτα πολύτιμο δεν έμεινε, τότε βγάζανε τις πόρτες και τα παράθυρα και ξήλωναν τα πατώματα. Τα φορτώνονταν κι έφευγαν στα χωριά τους.
George Finlay (1799-1875)
Τζορτζ Φίνλεϊ (George Finlay, 1799-1875)
Ο Σκωτσέζος ιστορικός και φιλέλληνας Τζορτζ Φίνλεϊ είναι ιδιαίτερα επικριτικός για όσα έγιναν στην Τριπολιτσά. Γράφει χαρακτηριστικά: «Εις ολίγα λεπτά όλος ο Ελληνικός στρατός εισόρμησεν εις τα τείχη, αναρριχηθέντες πολλαχού και ήνοιξαν τας πύλας. Σκηνή μάχης, σφαγής και λεηλασίας ήρχισεν τότε, απαραδειγμάτιστος την διάρκειαν και ωμότητα ακόμη και εις τα χρονικά του αιματηρού τούτου πολέμου. Ανθρώπινα πλάσματα σπανίως δύνανται να εκτελέσωσιν τόσας πράξεις σκληρότητας επί ίσου αριθμού ομοίων του, όσαι ετελέσθησαν υπό των πορθητών της ημέρας εκείνης (σημ. 23/9/1821). Πριν οι Έλληνες αρχηγοί δυνηθώσι να εισέλθωσιν εις την θέσιν, όλη η πόλις ήτο σκηνή αναρχίας και η κακοπραγία των τους είχε καταστήσει ανικάνους προς επανόρθωσιν της τάξεως ή προς αναχαίτισιν των διαβολιών παθών τα οποία η ιδία η φιλαργυρία και τα επαίσχυντα καμώματα είχαν διαγείρει εις τα στέρνα των οπαδών των». Ο Φίνλεϊ σχολιάζει και όσα γράφει ο Γάλλος Ρεμπό που πήρε μέρος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και θα δούμε εκτενώς παρακάτω.
Ο Ρεμπό γράφει ότι 48 ώρες μετά την άλωση της Τριπολιτσάς,οι Έλληνες συγκέντρωσαν 2.000 περίπου άτομα ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, κυρίως όμως γυναικόπαιδα και τα έσφαξαν σε χαράδρα γειτονικού όρους.
Ο Φίνλεϊ γράφει ότι πέρασε από το σημείο εκείνο δύο χρόνια αργότερα και είδε σωρούς από άταφα κόκαλα, «ημαυρωμένα από τας βροχάς του χειμώνος και του θέρους τους καύσωνας».
Maxime Rayband (Μαξίμ Ρεμπό, 1795-1874)
Ίσως η πλέον σημαντική από τις μαρτυρίες για όσα έγιναν στην Τριπολιτσά είναι αυτή του Γάλλου στρατιωτικού και φιλέλληνα Maxime Rayband.
Ήταν Λοχαγός στη Γαλλία αλλά αποστρατεύθηκε το 1821 σε ηλικία μόλις 25 ετών. Καταγόταν από τη Μασσαλία. Στην Ελλάδα, έφτασε στις 3 Αυγούστου 1821 (Μεσολόγγι) μαζί με τον Μαυροκορδάτο και στις 14 Αυγούστου στο στρατόπεδο της Τριπολιτσάς. Του χορηγήθηκε ο βαθμός του πεντακοσίαρχου (Ταγματάρχη). Η συμβολή του στην άλωση της Τριπολιτσάς ήταν σημαντική ιδιαίτερα με την αξιοποίηση δύο ολμοβόλων και την οργάνωση του Πυροβολικού των Ελλήνων. Είναι αδύνατο να περιγράψουμε εδώ όσα γράφει ο Rayband για την άλωση της Τριπολιτσάς και τα γεγονότα που ακολούθησαν όπως υπάρχουν στο βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου (πρόσφατα μάλιστα τα απομνημονεύματά του εκδόθηκαν σε αυτοτελή τόμο). Αναφέρουμε μόνο κάποια σημεία:
"Τέτοια ήταν η κατάσταση των πολιορκημένων που από πολλές μέρες δεν έθαβαν τους νεκρούς τους. Γεμάτοι οι δρόμοι πτώματα σε αποσύνθεση. Αλλά σε λίγο, αιματηρές εκατόμβες σκέπαζαν αυτά τα λείψανα της επιδημίας και του λιμού. Το αίμα έτρεχε από όλες τις μεριές μόλις εισχωρήσαμε στην πολιτεία. Οι Έλληνες ορμούσαν κατά μάζες και παραλίγο να μας ανατρέψει αυτός ο χείμαρρος του πλήθους που ξεχυνόταν άγριος με την ελπίδα της λαφυραγωγίας και το πάθος για εκδίκηση".
Maurice Persa
Ο Γάλλος Maurice Persa που πολέμησε στο πλευρό του Ναπολέοντα ήταν κατά τον Διονύσιο Κόκκινο ένας τυχοδιώκτης που ήρθε στην Ελλάδα για να αποκτήσει χρήματα και δόξα. Αν και ήταν απών από την πολιορκία της Τριπολιτσάς (πήγε στην πόλη στις αρχές Οκτωβρίου 1821), γράφει απίστευτες τερατολογίες όπως ότι η Μπουμπουλίνα ήταν παρούσα στην άλωση της πόλης και ότι στην αυλή ενός σπιτιού βρίσκονταν οι σοροί 400 Τούρκων που η ίδια είχε σκοτώσει (!). Συκοφαντεί επίσης τον Κολοκοτρώνη ο οποίος απουσίαζε κατά τις σφαγές, καθώς φρόντιζε για την ασφαλή μετάβαση των Αλβανών της Τριπολιτσάς προς την Ήπειρο. Ο Περσά μάλιστα πήρε μια όμορφη Τουρκάλα από το Λεοντάρι, την Αντελέ, και πήγε μαζί της στη Γαλλία. Την έκανε Χριστιανή και την ονόμασε Αδέλα. Στη συνέχεια, την παντρεύτηκε. Και δεν έπαψε να βρίζει τους εχθρούς "των ομογενών της ωραίας του Αδέλας"…
Ο Γιουσούφ μπέης χαρακτηρίζει την τύχη των Μουσουλμάνων της Τρίπολης ως «θεία τιμωρία».
«Ο λαός ούτος, γράφει, ήτο έκδοτος εις την μέθην, εις την ηδυπάθειαν και εις τον έκλυτον βίον. Είχε καταντήσει να θεωρούνται επιτρεπτά δι’ αυτούς όλα τα ανοσιουργήματα και όλαι αι ανηθικότητες, ούτως ώστε μοι επιτρέπεται να ειπώ, ότι κατέστησαν άξιοι της θείας τιμωρίας».
Ο Γιουσούφ μπέης επηρέασε επίσης και τον ιστορικό Αχμέτ Τζεβντέτ πασά ο οποίος αναφέρεται στις διαμάχες μεταξύ των Τούρκων αξιωματούχων που επηρέασαν τους Μουσουλμάνους της Τριπολιτσάς και στον ρόλο των Τουρκαλβανών στην είσοδο των Ελλήνων στην πόλη. Ο Εσάτ εφέντης αποδίδει την ευθύνη για την είσοδο των Ελλήνων στην Τριπολιτσά στους «άθεους» Αλβανούς που ήταν στην ακολουθία του σερασκέρι και φύλαγαν το χαρέμι του. Ο Μπαχίρ Εφέντης κατηγορεί τον κεχαγιά Σαλίχ αγά ως υπεύθυνο για όσα έγιναν στην Τριπολιτσά. Μεγάλη σημασία δίνει και αυτός στις σχέσεις των μισθοφόρων Αλβανών με τους Έλληνες και «στην επιθυμία τους να παραδώσουν την επαρχία (memleket).
Επίλογος
Δεν χωράει αμφιβολία ότι τον Σεπτέμβριο του 1821 έγιναν από τους Έλληνες σφαγές και λεηλασίες στην Τριπολιτσά. Εκτός όμως από όσα είχαν γίνει στην Κωνσταντινούπολη κι αλλού, όπως είδαμε, ήταν νωπές και οι σφαγές των Ελλήνων στην Πάτρα. Γράφει σχετικά ο Πουκεβίλ: «Ρύακες καιόμενου ελαίου, θερμότεροι και αυτής της λάβας του Βεζούβιου, ένθε κατέρρεον μέχριν της παραλίας όπου εφαίνοντο σωροί κεφαλών και πασσάλων εφ ων απηγχόνισαν πλείστους Χριστιανούς Στρατιώται και μαύροι πλήρεις λαφύρων ή σύροντες από της κόμης γυναίκας και παιδία επλήρουν την ατμόσφαιραν δια των αλαλαγμών αυτών. Α, όχι! Ουδέποτε τοιαύται εικόνες έθλιον την όρασιν των ανθρώπων». Τα θύματα των σφαγών της Τριπολιτσάς ήταν 8.000-10.000 όπως αναφέραμε και όχι 30.000. Ούτε εξαφανίστηκαν οι Τούρκοι απ’ τον Μοριά μετά την άλωση της πόλης. Τουλάχιστον τέσσερα σημαντικά κάστρα (Πάτρα, Ναύπλιο, Μεθώνη, Κορώνη) παρέμειναν στα χέρια τους. Αλλά και οι «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι που εξαπέλυσαν μύδρους εναντίον των Ελλήνων αποσιωπούν τη σφαγή 4.500 Αλβανών κυρίως στη Γιάφα (Ιόππη) που τότε ανήκε στην οθωμανική αυτοκρατορία, το 1799 από τους άνδρες του Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Ο Κολοκοτρόνης πρακτικά ΔΕΝ ηταν δυνατόν να συγκρατήσει ενα Οργισμένο πλήθος επαναστατών ,
Επιλεκτική μνήμη, επιλεκτική κρίση και καμία δικαιολογία για τον ελληνικό λαό που υπέφερε τα πάνδεινα από τους Οθωμανούς. Όσο για τους λεκέδες; Μετά από μερικούς αιώνες που θα έχουν καθαρίσει οι Τούρκοι τους δικούς τους, ας επανέλθουν.
Επιλεκτική μνήμη, επιλεκτική κρίση και καμία δικαιολογία για τον ελληνικό λαό που υπέφερε τα πάνδεινα από τους Οθωμανούς. Όσο για τους λεκέδες; Μετά από μερικούς αιώνες που θα έχουν καθαρίσει οι Τούρκοι τους δικούς τους, ας επανέλθουν.
Tags:
Ιστορία